Ένα πλούσιο θησαυρό της λαογραφικής μας παράδοσης είχαμε τη σπάνια ευκαιρία να θαυμάσουμε με την επίσκεψή μας στην ιματιοθήκη του Λυκείου Ελληνίδων Θεσσαλονίκης. Στο πλαίσιο του πολιτιστικού προγράμματος "Μήλο μου κόκκινο" επισκεφθήκαμε τον χώρο στην οδό Τσιμισκή, όπου στεγάζεται η ιματιοθήκη του Λυκείου. Εκεί μας υποδέχθηκε θερμά η πρόεδρος του Λυκείου Θεσσαλονίκης, κ. Γλυκερία Μελίδου Κεφαλά, που μας παρουσίασε με γλαφυρότητα την ιστορία και το έργο του Λυκείου για τη διαφύλαξη της λαϊκής μας κληρονομιάς. Στη συνέχεια, μας έδειξε τμήμα του μεγάλης αξίας ενδυματολογικού υλικού που φυλάσσεται στον χώρο της ιματιοθήκης με τη συνεχή φροντίδα των μελών του Δ.Σ. του Λυκείου, αυθεντικά δείγματα και πιστά αντίγραφα φορεσιών από κάθε γωνιά της χώρας μας.
Με μεγάλο ενδιαφέρον της απευθύναμε ερωτήσεις για την ίδρυση και τον ρόλο του Λυκείου Ελληνίδων στην πολιτιστική ζωή του τόπου μας.
Η κ. Κεφαλά μας εξήγησε πώς ιδρύθηκε το Λύκειο Ελληνίδων Θεσσαλονίκης, το οποίο αρχικά - ακριβώς επειδή ήταν παραμονές πολέμου- ασχολήθηκε με το να λύσει προβλήματα που προκάλεσε ο πόλεμος και η κατοχή. Είπε χαρακτηριστικά: «Ιδρύθηκε μια ομάδα νοσοκόμων οι οποίες έλαβαν μέρος και στο αλβανικό μέτωπο και αργότερα έγινε ένα είδος Σχολής Νοσοκόμων που οργανώθηκε από το Λύκειο. Προς το τέλος του πολέμου δημιουργήθηκαν ομάδες που είχαν σκοπό να στηρίξουν τις γυναίκες και τα παιδιά, ως προς τη νομική τους υποστήριξη, τα θέματα υγείας, κ.α. Μετά το 1945 και γύρω στο 1950 ξεκίνησε το Λύκειο να ασχολείται με αυτό που ασχολήθηκαν και τα άλλα Λύκεια της Ελλάδας, δηλαδή περισσότερο με τη διατήρηση της παράδοσης και των εθίμων, αυτό που θα λέγαμε της ταυτότητας του τόπου, και ξεκίνησαν τα διάφορα τμήματα, παιδικά και μεγάλων, που μάθαιναν παραδοσιακούς χορούς.»
Σε ερώτησή μας για τους ιδρυτές η κ. Κεφαλά απάντησε: « Το Λύκειο αυτό ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των Λυκείων Ελληνίδων που ιδρύθηκαν μετά την ίδρυση του Λυκείου της Αθήνας το 1911. Αυτό ιδρύθηκε από μια φωτισμένη γυναίκα, την Καλλιρρόη Παρέν. Η Καλλιρρόη Σιγανού Παρέν γεννήθηκε στα 1861 στην Κρήτη, στο Ρέθυμνο. Ήρθε το 1867 στην Αθήνα, τελείωσε το Αρσάκειο το 1878 και αμέσως, δηλαδή στα 17 της έτη, διορίστηκε διευθύντρια στο παρθεναγωγείο της κοινότητας της Οδησσού. Υπήρχαν πολλές απόφοιτες του Αρσακείου, όπως και άλλοι δάσκαλοι, οι οποίοι πήγαιναν και αναλάμβαναν τα σχολεία της ελληνικής κοινότητας, γιατί το πιο σημαντικό για τους Έλληνες της διασποράς ήταν η ελληνική παιδεία, για την οποία φρόντιζε το κράτος αλλά κυρίως φρόντιζαν οι ίδιες οι κοινότητες. Αφού πέρασε δύο χρόνια εκεί στην Οδησσό και στην Αδριανούπολη, επέστρεψε στην Αθήνα, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Παρέν, ο οποίος τη βοήθησε πάρα πολύ, γιατί πολύ συχνά δίπλα σε μια σπουδαία γυναίκα βρίσκεται ένας υποστηρικτικός άντρας και το αντίστροφο. Ο Παρέν είναι ο ιδρυτής του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων και βοήθησε πάρα πολύ την Καλλιρρόη, η οποία ασχολήθηκε με τα δικαιώματα των γυναικών, με τη χειραφέτηση των γυναικών, και αντιπροσώπευσε την Ελλάδα σε πολλά συνέδρια του εξωτερικού. Είναι η γυναίκα εκείνη που πίεσε το πανεπιστήμιο Αθηνών να συμπεριλάβει στους φοιτητές και γυναίκες φοιτήτριες. Έτσι, έχουμε την πρώτη Ελληνίδα φοιτήτρια, την Ιωάννα Στεφανόπολι.… Αυτά, που τα θεωρούμε σήμερα φυσικά και αυτονόητα είναι ανθρώπινες κατακτήσεις πριν από 140 χρόνια.»
Στη συνέχεια της συνέντευξής μας η κ. Κεφαλά μας μίλησε για την "Εφημερίδα των Κυριών" που δημιούργησε η Παρέν το 1887, που ήταν αρχικά εβδομαδιαία και μετά από 20 χρόνια έγινε δεκαπενθήμερη και σε αυτή υπήρχε ό,τι ενδιέφερε μια γυναίκα της εποχής. Εκεί αρθρογραφούσαν κι άλλες φωτισμένες γυναίκες. Στη συνέχεια ίδρυσε το 1911 το πρώτο Λύκειο Ελληνίδων της Αθήνας με σκοπό τη διατήρηση της παράδοσης και των εθίμων, των στοιχείων της εθνικής ταυτότητας.
Όπως τόνισε η κ. Κεφαλά «Η λέξη παράδοση σημαίνει ενέργεια, δηλαδή παραδίδει μια γενιά στην άλλη… Γιατί παράδοση δεν είναι μόνο οι χοροί και οι φορεσιές, η παράδοση ρυθμίζει λίγο πολύ τη ζωή μας ως έμβιων όντων. Ας σκεφτούμε ένα παιδί που γεννιέται και πριν πάει σχολείο μαθαίνει να μιλάει, να περπατάει …Τι είναι αυτό που του τα μαθαίνει αυτά;… Μια γενιά παραδίδει στην άλλη με τη βοήθεια του παραδείγματος …»
Ακολούθως, πληροφορηθήκαμε από την πρόεδρο, ιδρύθηκαν και λειτούργησαν πολλά παραρτήματα του Λυκείου Ελληνίδων στην Ελλάδα. «Σκεφτείτε» τόνισε η κ. Κεφαλά, «ότι μόνο στη Μακεδονία υπάρχουν 8 Λύκεια Ελληνίδων και μάλιστα φέτος στο Λύκειο Ελληνίδων της Καβάλας γίνεται το Παγκόσμιο Συνέδριο των Λυκείων Ελληνίδων, καθώς δημιουργήθηκαν παραρτήματα και στο εξωτερικό. Το Λύκειο Ελληνίδων Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε τελικά το 1939 μετά από 2 αποτυχημένες προσπάθειες η μια το 1914 και η δεύτερη το 1921.»
Σε τι βοηθάει, όμως, το Λύκειο Ελληνίδων τους πολιτιστικούς και λαογραφικούς συλλόγους; Όπως μας διευκρίνισε η κ. Κεφαλά, πέρα από το γεγονός της φροντίδας για τη διατήρηση της αυθεντικότητας κατά το δυνατόν των χορών και των άλλων εθίμων, βοηθάει δίνοντάς τους δείγμα για την ραφή των φορεσιών που χρειάζονται, είτε αυτά είναι αυθεντικά αγορασμένα ή χαρισμένα είτε είναι πιστά αντίγραφα. Επειδή τα αυθεντικά ρούχα κατά τη διάρκεια του χορού έχουν ένα ποσοστό φθοράς, καθώς επίσης και λόγω του διαφορετικού σημερινού σωματότυπου, δημιουργούνται αντίγραφα των αυθεντικών ενδυμασιών. «Πολλοί από τους συλλόγους, αν όχι οι περισσότεροι, έχουν πολύ κακά αντίγραφα παραδοσιακών φορεσιών και αυτό είναι θλιβερό, καθώς έτσι καταστρέφουν την εικόνα που έχουμε για την παραδοσιακή ένδυση. Εμείς εδώ έχουμε φορεσιές από πολλές περιοχές, όπως Μακεδονία, Θράκη, Θεσσαλία αλλά και από άλλες περιοχές της χώρας μας. Πέρα από τις φορεσιές, μελετάμε και τους χορούς, οι οποίοι είναι φορέας γνώσεων αλλά και διασκέδαση και ο συνδυασμός τους δίνει την αξία που έχουν, γιατί δεν υπάρχει κάτι καλύτερο από το να μαθαίνεις διασκεδάζοντας . Οι χορευτές μας σχηματίζουν αποτελούν ένα ευρύ ηλικιακό σύνολο που ξεκινάει από την ηλικία των 6 ετών έως και την ηλικία των 76 ετών. Γίνονται μια οικογένεια θα μπορούσα να πω. Μέχρι και γάμους έχουμε μεταξύ των μελών των χορευτικών ομάδων μας.»
«Πέρα από τους χορούς, το Λύκειο κάνει και άλλες εκδηλώσεις που αφορούν στην προστασία των γυναικών και των παιδιών. Τα έσοδα του Λυκείου Ελληνίδων συγκεντρώνονται από τη μικρή συνδρομή που πληρώνουν τα μέλη και από διάφορες δωρεές και εκδηλώσεις, χωρίς καμία στήριξη από το κράτος.»
Η πρόεδρος του Λυκείου Ελληνίδων Θεσσαλονίκης μας φώτισε έναν κόσμο που δεν γνωρίζαμε και μας έφερε σε επαφή με την ιστορία της πατρίδας μας. Κυρίως όμως την ευχαριστούμε θερμά για τον ενθουσιασμό και τη θέρμη της, όταν μας μίλησε για τις αξίες της προσφοράς και του σεβασμού στα ήθη και τα έθιμα των ανθρώπων.
Επιμέλεια συνέντευξης: Ξένια Πάντζη, Κατερίνα Σταυρίδου, Νίκος Τσινίδης, Άγγελος Χρυσουλάς
Comments